خصائص امیرالمؤمنین (کتاب)

خصائص امیرالمؤمنین علی بن أبی طالب(ع)

اطلاعات کتاب
نویسنده	احمد بن شعیب نسائی (متوفای ۳۰۳ق)
تاریخ نگارش	قرن سوم قمری
موضوع	مناقب و فضائل امام علی(ع)
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	بوستان کتاب
تاریخ نشر	۱۳۸۲ ش

خَصائصُ أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب(ع) کتابی به زبان عربی تألیف ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب نسائی (متوفای ۳۰۳ق) عالم و محدث اهل سنت و صاحب کتاب السنن است. این کتاب در مناقب و فضائل امام علی(ع) نگاشته شده است. نسائی در این کتاب، به اسلام علی(ع)، جایگاه امام علی(ع) نزد پیامبر(ص)، قرابت او با رسول خدا(ص)، جایگاه همسر و فرزندان امیرالمؤمنین(ع) پرداخته است.

اهمیت مؤلف و کتاب

نسائی از شمار شش تن از راویان معتبر و موثق اهل سنت است که کتاب السنن وی از صحاح سته اهل سنت به شمار می‌رود. ابن حجر درباره او می‌گوید:

نسائی در میان صحابه پیامبر(ص) تنها به جستجوی احادیثی که درباره فضایل امام علی(ع) است پرداخته و احادیثی بسیار را که بیشتر آنها دارای اسناد خوب و قابل قبولند، در این کتاب گرد آورد.

کتاب نسائی همان حقیقتی را نشان می‌دهد که حدیث‌شناسان اهل سنت مانند ابن حنبل، اسماعیل قاضی و ابوعلی نیشابوری بر آن معترفند و می‌گویند:

«در حق هیچ کدام از اصحاب پیامبر به‌اندازه امام علی(ع)، فضائل و مناقب، با سندهای خوب نقل نشده است.»

دانشمندان بزرگ در مهارت نسائی نسبت به شناخت احادیث و رجال، هم‌داستانند و عده‌ای همچون دارقطنی می‌گوید: «هیچ کس را بر نسائی مقدم نمی‌دارم».

ذهبی می‌نویسد:

«نسائی در شناخت احادیث و رجال از مسلم و ابوداود و ترمذی ماهرتر است. البته همه این ستایش‌ها به این معنا نیست که نسائی از خطا مصون باشد و راه برای نقد احادیثی که نقل کرده بسته شود.»

این کتاب از آن جهت که توسط یکی از محدثان معتمد اهل سنت نگاشته شده دارای جایگاه والا و اهمیت فراوان است. او کتابی دیگر به نام مسند علی بن ابی طالب را نیز نگاشته است.

انگیزه تألیف

نسائی اواخر عمرش به دمشق رفت. وی در این سفر، چون انحراف مردم را مشاهده نمود، تصمیم به نگارش این کتاب گرفت تا مردم را هدایت کند. و چون از او درباره فضائل معاویه پرسیدند؛ گفت: فضیلتی برای معاویه نمی‌شناسم جز این گفته پیامبر(ص) که خدا شکمش را سیر نکند. پس وی را در مسجد جامع آنجا کتک زدند و او خواستار رهسپارشدن به مکه شد. وی را در حالی که بیمار بود به سوی مکه بردند ولی آزارهای واردشده بر او سبب مرگش شد و در مکه درگذشت.

محتوا

نسائی در این کتاب، مجموع ۱۸۸ روایت را درباره فضائل امام علی(ع) با موضوع پیشگامی علی(ع) در اسلام آغاز نموده و پس از آن به ذکر ده‌ها حدیث درباره ویژگی‌های آن حضرت از قبیل حدیث ثقلین، طیر، رایت، منزلت، کساء، غدیر، سد ابواب و... پرداخته است.

او در کتاب خصائص به بیان جایگاه امام علی نزد پیامبر(ص)، قرابت وی با رسول خدا(ص)، جایگاه همسر و فرزندان امیرالمؤمنین(ع)، مذمت دشمنان وی و... سخن گفته است.نخستین روایت کتاب به نقل از حبه عرنی از امام علی(ع) است که فرمود: من نخستین کسی هستم که با رسول خدا(ص) نماز گزاردم. آخرین روایت کتاب که طولانی و در ارتباط با برخی حوادث صلح حدیبیه در مکه است در قسمتی از آن پیامبر(ص) به امام علی(ع) فرمود: «انت مني وانا منك» تو از من و من از تو هستم. برخی از عناوین کتاب به این شرح است:

نسخه‌شناسی، ترجمه و چاپ

• از کتاب خصائص نسائی حدود ۱۲ نسخه خطی در کتابخانه‌های کشورهای گوناگون وجود دارد و بارها در هند، مصر، نجف، بیروت و ایران منتشر شده است.
• این کتاب در سال ۱۳۱۱ق. با نام «حقائق لدنی در تشریح دقائق خصائص علوی» به دست سید ابوالقاسم رضوی لاهوری به زبان فارسی ترجمه شد و در لاهور به چاپ رسید.
• فتح‌الله نجارزادگان این کتاب را با عنوان«ویژگی‌های امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام» ترجمه کرده است که در سال ۱۳۸۲ش در قم چاپ شده است.
• در سال ۱۸۹۲ م. نیز این کتاب به زبان هندی و پس از آن به زبان اردو ترجمه و در پاکستان منتشر و به چند زبان نیز ترجمه شده است.
• این کتاب توسط چند نفر مانند محمدهادی امینی تحقیق شده است. محمدکاظم محمودی، با بهره‌گیری از نسخه‌های متعدد آن را تحقیق و در قم منتشر کرده است. این محقق، روایات این کتاب را در کتاب‌های دیگر اهل سنت (و در مواردی از کتب شیعه) به‌دست آورده و به احادیث این کتاب اعتبار و اتقان بیشتری داده است.

پانویس

منابع

• منبع اصلی مدخل: مقدمه کتاب ویژگی‌های امیرمؤمنان علی بن ابی طالب؛ نوشته فتح الله نجارزادگان.
• ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: محمد علی بجاوی، بیروت، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
• ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۷۹ق.
• ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۰ق.
• ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الارنؤط، بیروت، ۱۴۰۶ق.
• مزی، جمال الدین، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق: بشّار عوّاد معروف، ۱۴۱۳ق.
• نجارزادگان، فتح الله، ویژگی‌های امیرمؤمنان علی بن ابی طالب؛ ترجمه و تحقیق خصائص أمیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(احمد بن شعیب نسائی)، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.

پیوند به بیرون